Vroeger was de nummer 2 op de kandidatenlijst de excuuskandidaat: een vrouw of een allochtoon die er niet echt toedeed maar wel fleurig stond. Als dan de nummer 1 wegviel, nam nummer 3 het geruisloos over. Volgens dit mechanisme is Jan Peter Balkenende in 2001 vanaf plek 3 lijsttrekker geworden. De vrouw die op 2 stond deed er even niet toe. Wie was dat ook weer? Maar bij de verkiezingen van aanstaande maandag tot woensdag is er met plek 2 iets geks aan de hand.
Bij het CDA staat, direct achter de flets ogende Wopke Hoekstra, de energieke Pieter Omtzigt, getergd door de macht. De bestuurderspartij heeft het niet aangedurfd om deze rasparlementariër tot aanvoerder uit te roepen. Maar stel nou dat Hoekstra zich ziek meldt voor het slotdebat op 16 maart en dat Omtzigt als vervanger Mark Rutte alle hoeken van de toeslagenkamer laat zien? Daar hebben we eindelijk de game changer. Het CDA zal het niet aandurven.
Bij de SP draait Lilian Marijnissen een prima campagne – maar de SP-kiezer zou het liefst Renske Leijten bovenaan hebben. Nu staat ze op 2 – maar ze krijgt kansen als de uitslag tegenvalt, en daar lijkt het wel op. Ik weet niet of ze het wil.
Dan de PvdA. Daar is Lodewijk Asscher opvallend gesneuveld. Lilianne Ploumen is laat in de wedstrijd gekomen en het is onzeker of ze het leiderschap weet te vervullen. Maar op 2 staat Khadija Arib, die als Kamervoorzitter een naam heeft gevestigd. Als de uitslag tegenvalt en Ploumen vertrekt, staat Arib klaar. De kans is immers klein dat ze opnieuw Kamervoorzitter mag worden.
Interessant is ook Denk. Hier staat de nieuwe leider, Farid Azarkan, direct boven de oude aanvoerder, Tunahan Kuzu. Die had zich eerst teruggetrokken uit de politiek na beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar is na een extern onderzoek vrijgesproken en heeft zijn politieke carrière weer schielijk opgepikt. Vindt hij plek 2 wel genoeg? Niet-zijn overtreft verkleining duizendwerf, schreef Vondel.
Bij de Partij voor de Dieren heeft de wisseling zich al organisch voltrokken. Marianne Thieme heeft jarenlang de fractie geleid met telkens Esther Ouwehand aan haar zijde, maar nu draait Ouwehand een sterke campagne.
Zelfs bij de naamloze lijst 30 is er iets geks aan de hand. Daar staat ene Willem Engel op de tweede plaats, direct na de mij totaal onbekende Anna Zeven; maar ik verkeer niet zo in complotdenkerskringen, waar ze misschien een grote ster is. Hier lijkt trouwens een kans gemist te zijn: de leus Zet Zeven op Eén.
Bij 50 Plus is de situatie wat chaotischer. Hier heeft de lijsttrekker, Liane den Haan, aan de nummer 3 gevraagd om op te stappen. Maar deze partij is überhaupt in de war, want de kiezer zal vergeefs zoeken waar de oude vos Henk Krol op de lijst staat. Die is nu lijsttrekker van de Lijst Henk Krol. De lijstnaam is wel weer een ezelsbruggetje.
Wat is er hier aan de hand? De macht wankelt, het vertrouwen in de politiek daalt, de stem des volks staat gretig klaar om het over te nemen. Het beroemdste nummer-twee-geval speelde in 2006. De populistische Rita Verdonk verloor de strijd om het lijsttrekkerschap van Mark Rutte, maar bij de verkiezingen kreeg zij vanaf de tweede plek 620.555 stemmen, ruim meer dan de lijsttrekker. Waarop zij luidkeels zichzelf uitriep tot partijleider en Rutte weinig anders kon doen dan haar uit de fractie zetten.
Dus let na 17 maart op de nummers 2: gaan zij de weg van Verdonk, of nemen ze de macht over? En let maar niet op de Feestpartij van Johan Vlemmix. Die heeft maar één kandidaat.
