In juni dit jaar zijn Chinese en Indiase soldaten met elkaar op de vuist gegaan. Letterlijk, want zij mochten geen wapens dragen. Het werd deze week pas bekend, dezelfde week waarin de Action besloot om geen messen meer te verkopen aan kinderen beneden de 16 jaar.
Het Chinese en het Indiase leger staan al sinds 1962 slechtgehumeurd tegenover elkaar in Ladakh, een gebied onder de slagschaduw van de Himalaya. De grens is hier nooit goed vastgesteld en beide landen willen het gebied hebben. Maar de twee landen hebben ook bedacht dat hun soldaten geen wapens bij zich mogen hebben. Bij de schermutselingen in juni zijn wel doden gevallen, maar door het ontbreken van wapens is waarschijnlijk voorkomen dat het gevecht tussen de twee kernmogendheden uitliep op een oorlog.
Hebben ze daar Konrad Lorenz gelezen? Deze bioloog en kenner van diergedrag scheef in zijn boek Das sogenante Böse (1963) dat dieren remmingen vertonen om soortgenoten al te agressief te benaderen. Bij een dier dat fysiek in staat is de ander snel en ernstig te verwonden zijn die remmingen het sterkst.
Katten zijn een goed voorbeeld, dat we van dichtbij kennen. Een kat kan een andere kat met zijn bek en klauwen verschrikkelijk verwonden. De uitkomst van een kattengevecht is ongewis: de sterkere van de twee kan het gevecht winnen en toch ook zelf een fatale wond oplopen. En dat weten katten heel goed. Daarom proberen ze conflicten op te lossen met dreiggedrag waarmee ze vaststellen wie er het sterkste is, of het felst. Meestal zal een van de twee zich terugtrekken zonder dat het tot een gevecht is gekomen.
De theorie van Lorenz geeft een interessant verklaringsmodel voor het probleem van de oorlog tussen mensen. Wij hebben evolutionair weinig remmingen tegen agressie meegekregen: het niveau van remmingen is namelijk afgestemd op het gevecht met de blote vuist. Maar we hebben wapens ontwikkeld waarmee we veel meer schade kunnen aanrichten, met de atoombom als kroon op het werk. En we hebben grootschalige, georganiseerde oorlogvoering ontwikkeld, waarmee het doden een stuk efficiënter is geworden. De evolutionaire remmingen sjokken daar traag achteraan, die kunnen dat tempo niet zo goed bijbenen. Al denken sommigen dat de atoombom tot nu toe een wereldoorlog heeft voorkomen.
Maar daar bij de Himalaya, in Ladakh, gloort hoop. Daar zijn de soldaten teruggebracht tot het niveau van de ongewapende krijger, zodat het niet zo snel uit de hand loopt.
Het is ook weer niet zo vreemd dat er juist in deze streek wordt gezocht naar remmingen tegen menselijke agressie. Ladakh is een interessant gebied – een woestijngebied op 3000 meter hoogte. Daar vlak in de buurt liggen de bronnen van de heilige Ganges en de Indus, en misschien ook van de mysterieuze derde rivier de Saraswati, die zo’n belangrijke rol speelt in het oude Indiase epos de Mahabharata, waar ook de Bhagavad Gita onderdeel van is.
En het is in deze streek dat Jezus zou hebben geleefd en geleerd in de periode vanaf zijn twaalfde jaar, voordat hij geweldloosheid zou gaan prediken in die andere magische streken, Judea en Galilea.