Ontdekkingsreizigers hebben een speurtocht ondernomen naar de bronnen van de Euro. Die bleken makkelijker te vinden dan je zou zeggen: de naam euro is ontleend aan de Spaanse rivier de Ebro (vergelijk de Nieuw-Griekse naam van de euro: evro. Die naam verwijst naar de Oud-Griekse mythe van Europa en de stier).
De historische betekenis van de Ebro voor Europa is groot en duidelijk. De Ebro vormde de Spaanse grensrivier van het rijk van Karel de Grote (768-814), algemeen beschouwd als de eerste stichter en bestuurder van een verenigd Europa. Aan de andere kant van de rivier lag het land van de Moren, destijds aanzienlijk beschaafder dan de Christelijke Europeanen. Maar we staan hier dan ook aan het prille begin van de Christelijke beschaving: een begin is natuurlijk altijd barbaars. Als het later maar wat wordt.
Verder terug in de tijd – een duizend jaar eerder – blijkt de Ebro cruciaal te zijn geweest in de strijd tussen Rome en Carthago, dus tussen de oorsprong van onze beschaving en de uitdager van die beschaving. In Spanje verbleef de beroemde veldheer en uitvinder van de psychologische oorlogvoering Hannibal. Hij was bestuurder van een grote Carthaagse kolonie. De Romeinen hadden bedongen dat de Carthagers het gebied ten noorden van de Ebro niet zouden binnenvallen. Maar toen Rome ineens steun beloofde aan de stad Saguntum, nota bene gelegen ten zuiden van de Ebro, had Hannibal zijn casus belli. Eerst belegerde hij Saguntum en nam hij de stad in.
Daarna trok hij, uiteraard met zijn olifanten (wat is Hannibal zonder olifanten?), over de Ebro, over de Pyreneën en de Alpen, hakte drie Romeinse legers in de pan (deze platte uitdrukking is hier volledig van toepassing), en wierp zijn speer over de muren van de stad Rome zelf – het is allemaal bekend en hoeft hier niet herhaald. Hollywood lustte er wel pap van. Niet eerder stond Rome zo dicht aan de rand van de afgrond. Later zouden diezelfde Romeinen Europa verenigen. Eigenlijk waren zij de eerste bestuurders van een verenigd Europa.
We gaan nu echt naar de bronnen van de Ebro. Nog verder terug in de tijd waren er, bij de bovenloop van de Ebro, de grotten van Altamira. Daarin zijn grottekeningen gevonden uit 30.000 voor Christus. Beroemd is vooral de schildering van een rode stier, een vooruitwijzing naar het verhaal van Europa en de stier. In dat verhaal neemt de Griekse oppergod Zeus de gestalte van een stier aan om een bezoekje te brengen aan de menselijke prinses Europa, en om de grenzen met haar tijdelijk op te heffen. Zij werkte blijkbaar als een lap op een rode stier.
De eigenlijke bron van de Ebro is in het plaatsje Fontibre, 68 inwoners maar. Een bescheiden begin. Fontibre is van het Latijnse fontes iberis, dat letterlijk betekent: bronnen van de Ebro. Die bronnen van de Ebro liggen dus in de bronnen van de Ebro – een vorm van zelfverwijzing en dus een symbool voor oneindigheid, voor grenzenloosheid. Die Latijnse naam maakt ook duidelijk dat de naam Iberië – het Spaans-Portugese schiereiland – van de Ebro komt, en van de Romeinen.
De Ebro telkens weer als grensrivier – maar wat gebeurt er met zo’n riviergrens wanneer je uitkomt bij de oorsprong, de bron, van de rivier? Daar begint de rivier, dus andersom bekeken (we gaan nu toch terug in de tijd): daar houdt hij op. Daar vervaagt de grens, daar is geen grens meer.
De Ebro als symbool voor het wegvallen van grenzen, is dat niet ook een symbool voor een verenigd Europa?