Wat houdt die open bestuurscultuur in, waar iedereen het nu over heeft? Een paar dingen weten we al: een dun regeerakkoord, geen wekelijks coalitieoverleg waarin de ministerraad te horen krijgt wat ze moet doen, minder spoeddebatten, meer aandacht voor wetgeving en uitvoering. Maar wat nog meer? Ik geef tien punten.
1. Beleid wordt gemaakt om iets te bereiken, niet om via polderakkoorden zoveel mogelijk partijen tevreden te stellen. Beleidsbeslissingen worden niet onnodig uitgesteld – bijvoorbeeld om nader onderzoek te doen terwijl de feiten al bekend zijn.
2. De regering manipuleert geen feiten meer en houdt geen informatie achter. Overheidsorganisaties krijgen genoeg geld om hun werk te kunnen doen en gaan weer investeren in kennis en collectief geheugen. Tegenspraak wordt gewaardeerd en gestimuleerd.
3. De overheid houdt op grootschalig gegevens over burgers te verzamelen en ze heimelijk of hinderlijk te volgen. De ambtenaar kijkt de burger weer recht in de ogen en probeert zijn probleem op te lossen.
4. Complexe, vastgelopen stelsels met perverse prikkels – belastingen, woningmarkt, bijstand – worden opnieuw ontworpen en vergaand vereenvoudigd.
5. De rechter krijgt de opdracht om het overheidshandelen te toetsen aan de Grondwet en aan ongeschreven rechtsbeginselen.
6. Regering en parlement laten niet langer toe dat grote ondernemingen een loopje nemen met hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.
7. Politieke debatten worden niet meer geanalyseerd alsof het sportwedstijden zijn (wie scoort er?). De nadruk komt te liggen op factchecking en het ontmaskeren van drogredeneringen.
8. De algoritmes van sociale media doorbreken kennisbubbels en bieden gevarieerde informatie aan.
9. Politici die teveel tegen deze regels hebben gehandeld maken plaats.
10. Overheid en burger gaan elkaar weer vertrouwen.