Op station Schiphol vertrekt de trein naar Uitgeest. Naast de trein meldt het bord: “The train does not stop at Amsterdam Central Station”. Buitenlandse gasten moeten wel denken dat Uitgeest een wereldstad is. Het is de eindbestemming van een trein die niet eens de moeite neemt om te stoppen op Amsterdam Centraal. Dat de trein daar niet eens komt, ontgaat ze dan.
NS-taal is mooi en soms onbegrijpelijk. NS-medewerkers spreken de machinist aan met de fraaie titel “meester”. De hoofdconducteur heet “HC”. Zoals in de tekst die je over de intercom kunt horen als een trein na vertrek onmiddellijk, en hard remmend, tot stilstand komt: “HC, ATB.” Hier is de meester aan het woord. ATB is de automatische treinbeveiliging, een systeem dat de trein automatisch tot stilstand brengt als er vóór de trein nog een andere trein zit. ATB is ooit ontwikkeld voor modeltreinen en later ook toegepast in de grotemensentreinenwereld. Een probleem met de ATB kan zich ook voordoen als twee treinen worden gekoppeld en ze even vergeten de ATB in het achterste treinstel uit te zetten. Dat achterste treinstel begint dan meteen te remmen, er zit immers een trein vlak voor hem.
“Treinstel” en “koppelen”, deze woorden gebruikte ik even om het aan u, eenvoudige leken, uit te leggen, maar dat is geen Ennessees. Treinstellen zijn bakken. Koppelen heet combineren of bijplaatsen. Zoals in deze zin, die je soms over de intercom kunt horen: “HC, drie bakken bijgeplaatst.” O ja, en treinkaartjes of abonnementen bestaan ook niet: de HC of de gewone conducteur zal u verzoeken uw “vervoersbewijs” te tonen. U hebt recht op vervoer, niet op een zitplaats. En, vreemd genoeg, de NS heeft het niet over “de wissel”, maar over “het wissel”.
Beroepsgroepen gaan wel meer vreemd om met lidwoorden, want waarom zeggen militairen niet “majoor Domus” maar de majoor Domus? En de kolonel Sregime? Sorry, kan de generaal Pardon me dat eens uitleggen?
Terug naar de treinen. Op een rangeerlocomotief stond deze fraaie tekst: “Afstoten en heuvelen verboden”. “Heuvelen” is een vondst: ik kende het woord niet, maar de betekenis is meteen duidelijk. Ach, wie zou niet eens een lege bak willen heuvelen? Van onderen!
NS spreekt nu ronduit over vertragingen, maar zo was het niet altijd. Een tijd lang mochten omroepers een vertraging wel melden, maar het niet zeggen. Dan werd er bijvoorbeeld omgeroepen: “ De trein naar Boxtel, Best en Beukenlaan van 8.42 komt over tien minuten binnen op spoor 19.” Reken je eigen vertraging uit.
De allermeesttotaalonbegrijpelijkste tekst wordt niet omgeroepen, maar staat op de gele borden met de vertrektijden (bij de NS bekend als de “vertrekstaten”). Die luidt: “Treinen die rijden tussen 0.00 uur en 4.00 uur, rijden in de nacht volgend op de genoemde dag.” Moeten die treinen een etmaal blijven stilstaan? Of wat?