Er ligt een sok in de emmer.
Er zit een gat in de sok.
Dus: Er zit een gat in de emmer.
Wat is hier aan de hand? Het zou moeten kloppen, maar het klopt niet. Ik ga het uitleggen.
Wat hierboven staat is een foutief syllogisme. Om dat te begrijpen behandelen wij eerst het syllogisme – het correcte syllogisme zogezegd. Syllogismen zijn redeneringen die zijn opgebouwd volgens een vast patroon. Een voorbeeld:
(1) Alle Romeinen zijn rare jongens.
(2) Obelix is een Romein.
Dus: Obelix is een rare jongen.
Nu zult u meteen zeggen: Obelix is geen Romein. Dat is waar, maar bij syllogismen gaat het er helemaal niet om of iets waar is. Het gaat erom dat je uit twee stellingen een derde stelling afleidt. Als (1) en (2) allebei waar zijn, dan is de conclusie ook waar. Dat Obelix geen Romein is (en wel een rare jongen) doet er niet toe.
Het gaat bij syllogismen dus om de interne logica. Meer niet. Daarom zijn ze saai: als je het kunstje kent, is er niks aan.
Zoals zieke mensen ons veel meer leren over het menselijk lichaam dan gezonde mensen, zo zijn syllogismen vooral interessant als ze niet deugen – ik doop ze syllygismen.
In het jeugdtijdschrift Taptoe las ik ooit deze:
De man past in het pak.
Het pak past in de koffer.
Dus: De man past in de koffer.
We gaan nu even uit van de welwillende uitleg van dit syllogisme, waarin de koffer niet zo groot is dat de man in de koffer rechtop kan staan en nog een voetbal hoog houdt. Maar strikt genomen maakt dat niet uit: een syllogisme claimt absolute gelding, dus hij is al stuk als er maar één geval is dat niet klopt.
Een syllygisme kan ook omgekeerd: een syllogisme dat raar klinkt maar dik in orde is:
Alleen ziende dieren kunnen nuttig zijn
Een blindegeleidehond is nuttig
Dus: een blindegeleidehond is een ziende geleidehond.
Nu een paar syllygismen voor gevorderden. Ik los de opgaven niet op, dat is nou weer te eenvoudig. Zelfwerkzaamheid graag.
Een zeldzame ziekte is een ziekte waaraan hoogstens 1 op de 2000 mensen lijden.
1 op de 17 Nederlanders lijdt aan een zeldzame ziekte.
Zeldzame ziektes zijn niet zeldzaam.
De vervuiler betaalt.
Wie betaalt bepaalt.
De vervuiler bepaalt.
Wacht even, deze klopt wel. Of hij moet luiden: de vervuiler bepaalt dat hij niet betaalt.